"akılsız çoğul ismi + tekil müennes isim" YA DA "tekil müennes isim + akılsız çoğul ismi"
Akılsız çoğul isimleri (insanlar ve insanla ilgili vasıflar dışındaki her şey yani hayvan, bitki ve cansız varlığa delalet eden isimler ve bunların sıfatları), tekil müennes kabul edilir. Yani akılsız bir varlığın çoğul ismi, yerine bir zamir getirilmesi istenirse bu, HİYE (هِيَ) olur.
Not: Mübteda, akılsız çoğul ismi olduğunda haber, tekil müennes olarak gelir. Buna paralel olarak, akılsız çoğul isimlere işaret ederken HÂZİHİ (هَذِهِ), akılsız çoğul isimlerden zamirle söz ederken HİYE (هِيَ) kullanırız.
1) هَذِهِ كِلَابٌ. هِيَ أَلِيفَةٌ.
2) الْقُمْصَانُ وَالْأَثْوَابُ نَظِيفَةٌ وَمَكْوِيَّةٌ.
3) الْبُيُوتُ نَظِيفَةٌ وَالْغُرَفُ مُرَتَّبَةٌ.
4) الشَّوَارِعُ وَالْمَيَادِينُ ضَيِّقَةٌ وَمُزْدَحِمَةٌ.
5) الْقَهْوَةُ وَالشَّايُ والْمَاءُ بَارِدَةٌ.
6) الْكَلْبُ وَالْقِطَّةُ وَالْبَقَرَةُ أَلِيفَةٌ.
7) الْأَشْجَارُ مُثْمِرَةٌ. وَالْفَوَاكِهُ لَذِيذَةٌ.
8) الْأَقْلَامُ جَدِيدَةٌ. والْكُتُبُ قَدِيمَةٌ.
9) الْمَكْتَبَاتُ وَاسِعَةٌ.
10) السَّيَّارَاتُ حَمْرَاءُ.
1) Bunlar, köpek. Onlar, evcildir.
2) Gömlekler ve elbiseler, temiz ve ütülüdür.
3) Evler, temiz ve odalar, düzenlidir.
4) Caddeler ve meydanlar, dar ve kalabalıktır.
5) Kahve, çay ve su, soğuk.
6) Köpek, kedi ve inek, evcildir.
7) Ağaçlar, meyvelidir. Meyveler, lezzetlidir.
8) Kalemler yenidir. Kitaplar, eskidir.
9) Kütüphaneler, geniştir.
10) Otomobiller, kırmızı.
Not: Akılsız çoğul isimleri -ât eki almış olabilir. Akılsız çoğul isimleri, eksiz (düzensiz) çoğul da olabilir. Vâv aracılığıyla oluşturulmuş atıf terkibi, en az üç akılsız tekil isimden ya da biri ikil diğeri tekil akılsız isimden oluşuyorsa terkibin tümü, yine akılsız çoğul ismi olduğundan, tekil müennes kabul edilir.
Özel Durumlar
-Vâv aracılığıyla oluşturulmuş atıf terkibinde, biri akıllı, diğeri akılsız ismi geçiyorsa, toplamı akıllı ismi olur. (örnek: Hasan, araba ve kedi, evin bahçesindedir. cümlesinde "Hasan, araba ve kedi" öznesi yerine هُمْ zamiri getirilir). Yani akıl sahibi isimleri ile birlikte kullanılan akılsız isimleri de akıl sahibi isim haline gelir.
حَسَنٌ والسَّيَّارَةُ والْقِطَّةُ فِي الْحِديقَةِ. هُمْ في الحَدِيقَة.
Hasan, araba ve kedi, bahçededir. Onlar, bahçededir.-Vâv aracılığıyla oluşturulmuş atıf terkibinde, biri akıl sahibi müzekker, diğeri/diğerleri müennes isim olan birkaç tane isim geçiyorsa, toplamı akıl sahibi müzekker isim olur. Yani akıl sahibi müzekker isimleri ile birlikte kullanılan müennes isimler de müzekker haline gelir.
حَسَنٌ وَعَائِشَةُ وَهَانْسُ سُعَدَاءُ.
Hasan, Ayşe ve Hans, mutlu.
الطَّالِبُ والْكِتَابُ وَالْقَلَمُ جُدُدٌ.
Öğrenci, kitap ve kalem, yeni.
الْمُسَافِرَةُ وَالْحِصَانُ وَالْكَلْبُ تَعِبَاتٌ.
Bayan yolcu, at ve köpek, yorgun.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder