Türetilen bir kelimenin (isim ya da fiilin) yatay ya da dikey çekimleri ve meydana gelen ses değişmeleri ise bu bilim dalının en önemli diğer konusunu teşkil eder.
Örneğin / k - t - b / kök harflerinden كَتَبَ şeklinde geçmiş zamanlı mazi bir fiil türetilmiştir (yazdı). Bu, dikey çekime bir örnektir.
Daha sonra elde edilen fiil, zamirlere göre هُوَ كَتَبَ (o, yazdı), هُمَا كَتبَا [onlar (o ikisi), yazdı] هُمْ كَتَبُوا (onlar, yazdılar) ....... şeklinde çekimlenir. Bu da yatay çekime bir örnektir.
Fiiller için söz konusu olan bu durum, isimler için de geçerlidir. Örneğin, / k - t - b / kök harflerinden كَاتِب şeklinde nitelik bildiren bir isim türetilmiştir (yazan). Bu, dikey çekime bir örnektir.
Daha sonra elde edilen isim, zamirlere göre كَاتِب [yazan (tekil ve eril)], كَاتِبَانِ [yazanlar (ikil ve eril)], كَاتِبُون [yazan (çoğul ve eril)], .... şeklinde çekimlenir. Bu da yatay çekime bir örnektir.
Arap dilinde, dikey ve yatay çekim yoluyla mazi, muzari ve emir siygalarında fiiller ve ism-i fail, ism-i mef'ûl, sıfat-ı müşebbehe, mastar, ism-i mensûb, ism-i âlet, ism-i zaman, ism-i mekân, ... gibi isimler türetilir ve cümle içinde kullanılmak üzere hazır malzemeler oluşturulur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder